Следите за нами в соцсетях:

Спецпроекты

Поддержать

Поддержать

Спецпроекты

© Все права защищены. Использование материалов допускается при указании источника.

Кантрабандная сталіца

Мы прызвычаіліся бачыць Менск чыстым, спакойным, з шырокімі праспектамі і законапаслухмянымі жыхарамі, але сто гадоў таму горад меў зусім іншы вайб.

#спецпроекты

20 ноября 2025

Рыжскі мір, які падзяліў Беларусь, зрабіў Менск не толькі сталіцай БССР, але і адным з галоўных цэнтраў кантрабанды. Апынуўшыся ля мяжы з Польшчай, горад стаў савецкай брамай на Захад.

З польскага боку, у 30 кіламетрах, застаўся беларускі Ракаў, як яго тады называлі: «сталіца авантурыстаў і кантрабандыстаў».

Менавіта паміж гэтымі «сталіцамі» ў 1920-я гады быў наладжаны велізарны нелегальны гандаль, які сягаў мільярдаў рублёў.

На Захад з «савецкага раю» праз мяжу пераводзілі «фігурак», як тады на слэнгу кантрабандыстаў называлі людзей, перапраўлялі футра і каштоўнасці.

З Захаду, праз Менск ішла магутная плынь кантрабанды для ўсяго Савецкага Саюза.

Тагачасны Менск больш нагадваў Адэсу ці нават Чыкага, а не савецкую сталіцу.

Менскія мытнікі канфіскоўвалі ў кантрабандыстаў велізарныя аб’ёмы тавараў: галантарэю, скуру, каштоўнасці, какаін, аптэчныя і канцылярскія прылады.

Пры перамяшчэнні кантрабанды беларусы звярталіся да самых розных хітрыкаў. Напрыклад: правоз кантрабанды пад падлогай у купэ міжнароднага вагона, пранос залатых манет, прышытых у выглядзе гузікаў, ці транспартыроўка каштоўнасцяў, схаваных у каўбасе і мыле.

Толькі за 1924 г. менскімі мытнікамі было затрымана за кантрабанду 1524 чалавекі. У 1925 г. затрымалі 635 чалавек.

Усе хутары і прадмесці сталіцы былі прасякнуты кантрабанднымі ланцужкамі. Былі свае “несуны”, склады, лагістыка, аптавікі і нават свая біржа. Аб’ём дасягнуў такіх масштабаў, што на вакзалах увялі патрулі, якія правяралі багаж і рэчы пасажыраў, якія ад’язджалі не толькі з Менска, але нават з Барысава, Оршы і Віцебска.

Цікава, што некалькі буйных кропак, дзе віравала кантрабанднае жыццё, было ў самым цэнтры сталіцы пад носам у міліцыі.

Так, у 1923 г. былі арыштаваня групы, якія займаліся падробкай таварных клеймаў, што дазваляла ўхіляцца ад выплат дзяржаве.

Першую групу затрымалі на вул. Нова-Чырвонай ( сучасная Максіма Танка). Другую – на плошчы Свабоды, дзе ў памяшканні была знойдзена кляймільная машынка з металічным таўром з надпісам - «Менская мытня» і выявай Дзяржаўнага герба, а таксама іншае прыстасаванне для кляймення тавараў.

«Дзялкамі» было затавравана кантрабандных тавараў на суму каля 100 млрд рублёў! Потым гэты тавар вывозіўся ў Маскву і іншыя гарады СССР для збыту.

Згодна з прысудам, да трох абвінавачаных была прыменена вышэйшая мера пакарання - растрэл.

Кантрабандай займаліся і старыя, і малыя. Так, у 1925 г. у Менску быў затрыманы 18-гадовы кантрабандыст, абвешаны пустышкамі для немаўлят. Гэтыя дзіцячыя прылады давалі прыбытак у 500 %, бо савецкая прамысловасць яшчэ не навучылася вырабляць лёгкую гуму.

Кантрабандысты былі ліхімі хлопцмі, якія часцяком давалі адпор уладам. Так, 16 сакавіка 1923 г. у Менскай мытні ў пакоі для прыёму кантрабандных тавараў адбыўся выбух і пажар, які хутка распаўсюдзіўся на ўвесь пакгауз. Тры супрацоўнікі загінулі, іншыя атрымалі моцныя апёкі.

У другім выпадку 21 лістапада 1923 г. на адной з менскіх вуліц пры затрыманні кантрабанды спіртных напояў быў збіты старшы кантралёр Вальдэн.

Такім быў Менск 1920-х, зусім не падобны да таго, якім мы ведаем яго сёння. Здавалася б, усё даўно мінула і сцерлася з памяці, нібыта не пакінуўшы пасля сябе й следу. Але гісторыя тых кантрабандыстаў усё ж захавалася, хоць і ў іншым выглядзе. Ім прысвечана песня «Кантрабандыст» Касі Камоцкай з «Народнага альбому». А ў сучасным Менску, праз сто гадоў, з’яўляюцца кавярні і бары з тым кантрабандным флёрам, дзе ладзяцца вечарыны ў стылі таго кантрабанднага Менска і Ракава.