Следите за нами в соцсетях:

Спецпроекты

Поддержать

Поддержать

Спецпроекты

© Все права защищены. Использование материалов допускается при указании источника.

Эмілія Плятэр

Эмілія Плятэр, беларуская Жанна д’Арк, якая ператварылася для нашчадкаў у сімвал сапраўднай патрыёткі, нарадзілася 13 лістапада 1806 у Вільні, у шляхецкім родзе.

#спецпроекты

3 декабря 2025

«Не здыму формы покуль Бацькаўшчына не стане вольнай!»

Вырасла ў маёнтку Ліксна Беларуска-Віцебскай губерні, дзе была апантана вясковай беларушчынай: цікавілася і збірала беларускі фальклор, апрацоўвала беларускія народныя песні, выконвала на фартэпіяна народныя мелодыі, захаплялася беларускай харэаграфіяй. Спрабавала пісаць беларускія вершы, у тым ліку стылізаваныя пад народныя галашэнні. Эмілія ўсёй душой імкнулася да беларускага ладу, ведала нястачы народа, спачувала яму. Да таго гэтыя цікавасці суправаджаліся заняткамі конным спортам і стральбой.

Яе гераінямі-прыкладамі былі - княжна Ванда і Гражына з Адама Міцкевіча, адна з лідараў грэчаскага паўстання супраць Асманскай Імперыі - Бубуліна, гераіня Францыі Жана д'Арк. Таму не дзіва, што падчас паўстання 1831 г. у Беларусі і Літве Эмілія ўзначаліла паўстанцкі атрад, удзельнічала ў баях ды атрымала званне капітана ў паўстанцкіх войскаў. Яе гісторыя атрымала шырокае распаўсюджанне і натхніла шэраг літаратурных і мастацкіх твораў.

У 1823 годзе адзін са стрыечных братоў Эміліі Плятэр быў гвалтоўна прызваны ў армію Расійскай імперыі, за тое , што ў адным з класаў гімназіі напісаў на дошцы «Слава Канстытуцыі!” гэтая падзея лічыцца адной з паваротных у яе жыцці і адной з тых, якія сфарміравалі ў яе нянавісць да расійскіх акупантаў.
Пасля ўспышкі паўстання на землях былога Вялікага Княства Літоўскага супраць расійскага панавання, Эмілія стала актыўнай прыхільніцай антыцарскіх настрояў і далучыліся да паўстання.

У дакуменце ад 25 сакавіка 1831 года Эмілія Плятэр пісала, што далучэнне да паўстання з'яўлялася яе адзінай ідэяй, і што яна ўсё жыццё чакала гэтага моманту. Яна падстрыгла свае валасы, падрыхтавала форму для сябе, а таксама узброіла групу добраахвотнікаў, якіх яна сабрала ў свой атрад, дзякуючы сваёй гарачай прамове ў Дусятах 29 сакавіка. Яе атрад складаўся прыкладна з 280 пехацінцаў, 60 конных воінаў і некалькіх соцень сялян, узброеных косамі. Разам з сваім атрадам далучылася да генерала Дэзідэрыя Хлапоўскага, які параіў Эміліі адмовіцца ад далейшага ўдзелу ў паўстанні і вярнуцца дадому, аднак яна адказала, што не мае намеру здымаць форму, пакуль яе Бацькаўшчына не будзе цалкам вызвалена. Яе адказ быў прыняты, пасля чаго яна была прызначана камандзірам першай роты 25-га пяхотнага палка арміі паўстанцаў. Апроч таго, яна была павышана да звання капітана, найвышэйшага ранга, які магла атрымаць жанчына ў той час.

Удзельнічала ў баях, пасля таго як сітуацыя для паўстанцаў стала крытычнай, і генерал Хлапоўскі вырашыў перасекчы мяжу з Прусіяй і застацца там, Эмілія Плятэр адмовілася выконваць яго загады і вырашыла працягнуць барацьбу. Але здароўе голадам і нястачамі было падарвана. 23 кастрычніка 1831 года, на парозе свайго 25-годдзя, Эмілія Плятэр сыходзіць з жыцця. Даведаўшыся пра ейную гісторыю, Адам Міцкевіч піша верш, які праславіць шляхцянку з Вільні на ўсю Еўропу. І будзе ён называцца «Смерць палкоўніка».
Пасля задушэння паўстання яе маёмасць была канфіскавана расійскімі ўладамі.

Плятэр стала адным з сімвалаў паўстання. Гэты сімвал, дзяўчынка, якая змагаецца за сваю Радзіму, набыў вялікую папулярнасць на тэрыторыях сучасных Польшчы, Беларусі, Літвы, а таксама і за мяжой.
Яе постаць увасабляе падвойны пратэст: як супраць іншаземнага прыгнёту, так і супраць традыцыйнай жаночай ролі. З'яўляецца нацыянальнай гераіняй Беларусі, Польшчы і Літвы.